Muzej kuća Bore Stankovića – prošlost u sadašnjosti

• 

Još jedan u nizu poznatih kulturnih spomenika Vranja nalazi se u samom centru grada. On čuva stari izgled nekadašnjeg Vranja, karakterističan za sredinu 19. veka. Kada čovek zakorači u ulicu, a naročito u samom dvorištu, ima osećaj kao da je vreme stalo.

Muzej kuća Bore Stankovića se nalazi u Vranju, u Baba Zlatinoj ulici broj 9, nekada poznatoj kao Baba Zlatino sokače. 

• 

• 

U ovom našem zanimljivom zadatku imali smo pomoć od strane kustosa muzeja kuće Bore Stankovića, gospođe Dragane Dekić. Uz ljubaznu dobrodošlicu ona nam je ispričala najvažnije detalje iz perioda života Bore Stankovića, najpoznatijeg Vranjanca.

„Ne zna se tačna godina izgradnje kuće. Građena je u vremenskom periodu između 1845. i 1850. godine. Kuća Bore Stankovića ima status spomenika kulture od velikog značaja. Posvećena je liku i delu poznatog pisca. Kuću je podigla Borina baba po ocu Zlata“, rekla je Dragana.

• 

„U ovoj kući Borisav Stanković je rođen 23. marta 1876.godine. Rodio se u zanatlijskoj porodici, od oca Stojana, koji je bio po zanimanju obućar. Majka Vaska je bila kći bogatog vranjskog trgovca Riste Grka. Imao je mlađeg brata Timotija koji je umro u drugoj godini života. Vrlo rano ostaje i bez oba roditelja. Posle njihove smrti, brigu o njemu preuzima baba Zlata (po njoj ulica nosi ime)“, priča kustos.

Po njenim rečima, osnovnu školu i sedam razreda Gimnazije Bora Stanković je završio u Vranju, a osmi razred sa maturom u Nišu. Studije na Pravnom fakultetu u Beogradu upisao je na ekonomskom odseku 1896. godine. Te iste godine, 8. februara, u devedesetoj godini umrla je njegova baba Zlata. Bora pada u finansijske teškoće i usled nedostatka novca primoran je da 1898. godine proda porodičnu kuću svešteniku Arsi Popoviću iz sela Buljesovca za 1386 dinara.

Borina kuća je bila u vlasništvu ove porodice sve do 1964. godine, kada je otkupljena od strane Opštine Vranje.

• 

„Godine 1966. izvedeni su konzervatorsko-restauratorski radovi, posle čega je godinu dana kasnije, 18. juna 1967. pretvorena u muzej. To se dogodilo tačno četiri decenije posle smrti najpoznatijeg Vranjanca. Otvorena je za javnost kao spomen kuća velikog srpskog književnika Bore Stankovića“, nastavlja ona sa pričom.

• 

Kuća je građena u balkansko-orijentalnom stilu. Kao četvorodelni objekat sa otvorenim tremom i doksatom pod kojim je ulaz u podrum.

• 

U velikom dvorištu Muzej kuće se nalazi stara drvena kapija, bunar, kaldrma, šimširi, stari dud, vinova loza kao i kapidžik koji kuću povezuje sa kućom starog Pribojčića, vranjskog trgovca. Danas je tu smeštena Uprava muzeja.

• 

• 

Tu je i odvojena letnja kuhinja i u njoj se nalazi ognjište i zemljano posuđe iz 19. veka koje se koristilo svakodnevno.

• 

• 

U kući sa desne strane je gostinska soba koja je nameštena poluorijentalno. U njoj se nalazi vitrina sa Borinim knjigama, slika Jerusalima, kovčeg gde se čuvala odeća, sa istočne strane nalazi se ikonostas Borine krsne slave Sv. Nikole. Na policama su poređani sahani (bakarno posuđe) koje se isključivo koristilo u svečanim prilikama.

• 

Pored prozora se nalazi minderluk na kome su sedeli gosti.

• 

Odmah pored nje se nalazi i soba baba Zlate u kojoj je smešten njen krevet i razboj na kome je tkala ćilime.

• 

„U središnjem delu kuće je u zimsko doba godine bilo ognjište, a sada se nalaze porodični originali: tapija pisana Borinom rukom iz 1898. godine, priznanica o prodaji kuće, Borin divit (mastionica), lanac od sata njegovog oca Stojana, libade baba Zlatino (gornji deo ženske odeće), kecelja Borine majke Vaske, Borina srebrna tabakera, Pasino libade i prsten“, objasnila nam je Dragana.

• 

U Borinoj radnoj sobi se nalazi njegova stolica donešena iz Beograda. Ovu stolicu su njegove tri ćerke poklonile Muzeju 1967. godine na otvaranju. Tu se nalaze i prevodi , biografski podaci o  životu i radu ( književnom stvaralaštvu ) samog pisca.

• 

• 

• 

Muzej kuća je najposećenija u letnjem periodu sto se tiče pojedinačnih poseta, a najveći broj grupnih poseta beleže se od početka proleća i u jesen (đačke ekskurzije, grupe odraslih, penzionera).

Ministarstvo kulture i  informisanja je na konkursu „Gradovi u fokusu“  2017. godine, za sanaciju kuće odvojilo 5 miliona, a Grad Vranje oko 800.000 dinara. Rekonstruisan je krov, nabavljena specijalna ćeramida iz Italije, koje nema u našoj zemlji, zatim preuređena kaldrma u dvorištu, na kući je zamenjena međuspratna konstrukcija između podruma i gostinske i baba Zlatine sobe, celokupna stolarija je prefarbana.

• 

„Ulaganja su nastavljena 2019. godine na konkursu Ministarstva kulture i informisanja iz oblasti muzejskog nasleđa. Vranjskom muzeju su odobrena sredstva za projekat „Osavremenjavanje stalne postavke spomen sobe Muzej-kuće Bora Stanković“. Zahvaljujući ovim sredstvima muzej je uspeo da na jedan savremen način predstavi postavku ličnih predmeta našeg slavnog pisca“, zaključila je Dragana Dekić.

Želja velikog umetnika da stara kuća, koju je posećivao uvek kada bi došao u zavičaj, ponovo postane njegova ostvarila mu se posmrtno, otvaranjem Memorijalnog muzeja. Rekonstrukcija gostinske i baba-Zlatine sobe urađena je prema Stankovićevim opisima, navedeno je u delu „Vranje“ Miodraga Pešića. Koliko je važna Rodna kuća Borisava Stankovića – Memorijalni muzej za Vranje govore i podaci da ju je u periodu od otvaranja 1967. do 1975. godine posetilo oko 100 000 ljudi.

Projekat podržao grad Vranje. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.